روانشناسی، علمی پهناور و در حال تحول است که روز به روز بر عمق و گستردگی آن افزوده می‌شود. در میان شاخه‌های متنوع این علم، روانشناسی بالینی به عنوان یکی از محبوب‌ترین گرایش‌ها، همواره مورد توجه بسیاری از افراد بوده است.

روانشناسی، علمی پهناور و در حال تحول است که روز به روز بر عمق و گستردگی آن افزوده می‌شود. در میان شاخه‌های متنوع این علم، روانشناسی بالینی به عنوان یکی از محبوب‌ترین گرایش‌ها، همواره مورد توجه بسیاری از افراد بوده است. روانشناسی بالینی شاخه‌ای از علم روانشناسی است که به درک، پیش‌بینی و درمان ناهنجاری‌ها، ناتوانی‌ها و آشفتگی‌های شناختی، هیجانی، زیست‌شناختی، روان‌شناختی، اجتماعی و رفتاری می‌پردازد. این رشته طیف گسترده‌ای از افراد در جستجوی درمان را شامل می‌شود.

در این مقاله، به بررسی جامع روانشناسی بالینی می‌پردازیم و به سوالات زیر پاسخ خواهیم داد:

روانشناسی بالینی چیست؟

وظایف روانشناس بالینی چه مواردی هستند؟

چه مشکلاتی توسط روانشناس بالینی قابل درمان هستند؟

برای ورود به رشته روانشناسی بالینی چه مسیری باید طی شود؟

روانشناس بالینی چه کاری انجام می‌دهد؟

تفاوت میان روانشناس بالینی و روان پزشک

روانشناس بالینی در کجا می‌تواند مشغول به کار شود؟

همراه ما باشید تا دریچه‌ای به دنیای پیچیده ذهن انسان بگشاییم و با این شاخه مهم از علم روانشناسی بیشتر آشنا شویم.

روانشناسی بالینی چیست؟

روانشناسی یکی از علوم گسترده در حوزه روان است که روز به روز دچار تغییرات و پیشرفت زیادی می‌شود. این حوزه مهم و تاثیرگذار شاخه‌های متنوعی دارد که یکی از آن‌ها روانشناسی بالینی “Clinical psychology” نام دارد. دنیای علم روانشناسی آنقدر عمیق و گسترده است که آشنایی با تمام گرایش‌های آن نیازمند صرف زمان و انرژی است.

وظایف روانشناس بالینی : نقشی فراتر از درمان

روانشناسان بالینی نقشی حیاتی در ارتقای سلامت روان جامعه ایفا می‌کنند .  وظایف ایشان تنها به درمان محدود نمی‌شود و طیف وسیعی از خدمات را در بر می‌گیرد. در ادامه به برخی از مهم‌ترین وظایف روانشناسان بالینی اشاره می‌کنیم

تشخیص و درمان اختلالات روانشناختی:

تشخیص :  روانشناسان بالینی با استفاده از مصاحبه، تست‌های روان‌شناختی و سایر ابزارها، اختلالات روانی مانند افسردگی، اضطراب، وسواس، اختلال دوقطبی، اسکیزوفرنی و ... به تشخیص دقیق اختلالات می‌پردازند.

درمان:  پس از تشخیص، با استفاده از روش‌های درمانی گوناگون مانند روان‌درمانی، رفتاردرمانی، درمان شناختی-رفتاری و ... به درمان اختلالات می‌پردازند.

پیشگیری از بروز مشکلات روانشناختی:

آموزش:  ارائه آموزش‌های لازم به افراد در زمینه‌های مختلف مانند مهارت‌های زندگی، فرزندپروری، مدیریت استرس و ... به منظور پیشگیری از بروز مشکلات روانشناختی

مداخلات پیشگیرانه :  انجام مداخلات پیشگیرانه در مدارس، مراکز و ... برای ارتقای سلامت روان جامعه

پژوهش و تحقیق:

انجام پژوهش در زمینه‌های مختلف روانشناسی بالینی به منظور افزایش دانش و ارتقای کیفیت خدمات مطالعه و بررسی یافته‌های علمی جدید برای به روزرسانی اطلاعات و مهارت‌های خود.

آموزش و نظارت:

آموزش : روانشناسان بالینی به افراد، خانواده‌ها، گروه‌ها و جامعه در مورد مسائل مربوط به سلامت روان آموزش می‌دهند.

نظارت: نظارت بر کار روانشناسان و مشاوران

ارائه خدمات مشاوره:

مشاوره : روانشناسان بالینی به افراد در حل مشکلات زندگی، تصمیم‌گیری، ارتقای مهارت‌های زندگی و ... کمک می‌کنند.(ارائه راهنمایی و حمایت به افراد در شرایط بحرانی)

همکاری با سایر متخصصان:

همکاری با پزشک، مددکار اجتماعی، متخصص تغذیه و ... برای ارائه خدمات جامع به مراجعان

فعالیت در زمینه‌های تخصصی:

تخصص در زمینه‌های خاص مانند روانشناسی کودک، روانشناسی سالمندان، روانشناسی ورزشی و ...

نکته :  وظایف ذکر شده جنبه عمومی دارند و ممکن است با توجه به تخصص، زمینه فعالیت و محل کار روانشناس بالینی، وظایف دیگری نیز به این لیست اضافه شود.

همچنین لازم به ذکر است که روانشناسان بالینی مجاز به تجویز دارو نیستند.

برخی از مشکلاتی که روانشناسان بالینی روی آنها تمرکز دارند:

اختلالات خلقی : افسردگی، اختلال دوقطبی، اختلال هراس

اختلالات اضطرابی : اضطراب فراگیر، اختلال هراس، اختلال وسواس فکری-عملی

اختلالات خوردن : پرخوری عصبی، بی‌اشتهایی عصبی

اختلالات شخصیت : اختلال شخصیت مرزی، اختلال شخصیت خودشیفته

اختلالات استرس‌زا : اختلال استرس پس از سانحه، اختلال اضطراب فراگیر

اختلالات یادگیری : نارسایی خواندن، نارسایی ریاضی

اختلالات رشدی : اوتیسم، اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD)

مشکلات زناشویی و خانوادگی : تعارضات زناشویی، مشکلات فرزندپروری

اعتیاد به مواد مخدر و الکل

مسیر ورود به رشته روانشناسی بالینی : سفری پرچالش و پرفراز و نشیب

برای ورود به رشته روانشناسی بالینی و تبدیل شدن به یک روانشناس بالینی موفق، مسیری چند مرحله‌ای را باید طی کنید:

1. انتخاب رشته در مقطع کارشناسی:

اولین قدم، انتخاب رشته روانشناسی در مقطع کارشناسی است. این رشته در دانشگاه‌های دولتی و آزاد ارائه می‌شود و برای ورود به آن نیاز به شرکت در کنکور سراسری و کسب رتبه لازم دارید.

2. گذراندن دوره کارشناسی:

در طول دوره کارشناسی، دروس پایه روانشناسی مانند روانشناسی عمومی، روانشناسی رشد، روانشناسی شخصیت، آسیب‌شناسی روانی و ... را خواهید گذراند.

3. انتخاب گرایش در مقطع کارشناسی ارشد:

پس از اتمام دوره کارشناسی، باید در کنکور کارشناسی ارشد شرکت کنید و در گرایش روانشناسی بالینی پذیرفته شوید.

4. گذراندن دوره کارشناسی ارشد:

در دوره کارشناسی ارشد، دروس تخصصی روانشناسی بالینی مانند آزمون‌های روان‌شناختی، مصاحبه بالینی، نظریه‌های روان‌درمانی، مداخلات روان‌شناختی و ... را خواهید گذراند.

5. گذراندن دوره کارورزی:

در طول دوره کارشناسی ارشد، دوره کارورزی را در مراکز درمانی و روان‌شناختی تحت نظر اساتید و متخصصان مجرب خواهید گذراند.

6. شرکت در آزمون دکتری تخصصی (Ph.D):

در صورت تمایل به ادامه تحصیل و تخصص در یک زمینه خاص، می‌توانید در آزمون دکتری تخصصی روانشناسی بالینی شرکت کنید.

7. اخذ مجوز و پروانه کار:

پس از اتمام دوره تحصیلات تکمیلی، برای فعالیت به عنوان روانشناس بالینی، باید از سازمان نظام روانشناسی و مشاوره ایران مجوز و پروانه کار دریافت کنید.

نکات مهم:

رقابت در کنکور سراسری و کارشناسی ارشد روانشناسی بسیار بالا است و کسب رتبه و نمره بالا برای قبولی در دانشگاه‌های معتبر ضروری است.

گذراندن دوره‌های کارآموزی و کارورزی در طول تحصیل، تجربه عملی لازم برای ورود به بازار کار را به شما می‌دهد.

علاقه، صبر، حوصله، مهارت‌های ارتباطی قوی و توانایی همدلی از جمله ویژگی‌های مهم برای موفقیت در رشته روانشناسی بالینی هستند.

**علاوه بر مسیر دانشگاهی، روش‌های دیگری نیز برای ورود به حوزه روانشناسی بالینی وجود دارد که شامل موارد زیر می‌شود:

گذراندن دوره‌های کاردانی و کارشناسی ناپیوسته روانشناسی

شرکت در دوره‌های کوتاه‌مدت و کارگاه‌های آموزشی تخصصی

لازم به ذکر است که فارغ‌التحصیلان این دوره‌ها مجاز به فعالیت به عنوان روانشناس بالینی نیستند و می‌توانند در زمینه‌های مشاوره و خدمات روان‌شناختی غیربالینی فعالیت کنند.

مسیر ورود به رشته روانشناسی بالینی چالش‌ها و سختی‌های خاص خود را دارد، اما با تلاش، پشتکار و تعهد می‌توان در این حوزه موفق شد و به افراد کمک کرد.

روانشناس بالینی چه کاری انجام می‌دهد؟

یک روانشناس بالینی قادر به بررسی  مشکلات روانی و علل آن از جمله استعداد ژنتیکی، تاثیرات اجتماعی و خانوادگی و سبک های مقابله ای روان شناختی است. روانشناس بالینی می‎تواند به ایجاد یک برنامه مدیریتی و یا درمانی برای تثبیت و یا بهبود بیماری روانی کمک کند. روان شناسان بالینی دارو تجویز نمی‌کنند و مسیر شفابخشی در بستر گفتگو شکل میگیرد، چیزی که به آن روان درمانی گفته می شود.

روانشناسان بالینی هم در مراکز بهداشتی درمانی و هم در مراکز خصوصی به صورت پاره وقت و تمام وقت جهت مشاوره و کمک به افرادی که اختلالات روانی دارند فعالیت می‌کنند.

آنها ممکن است با بیماران به صورت تکی یا گروهی کار کنند و اختلالات مختلف روانشناختی را شناسایی و درمان کنند. روانشناسان بالینی با دیگر روانشناسان تفاوت های چندانی دارند. در حالی که برخی از روانشناس بالینی انواع مختلف اختلالات و رفتار های روانی را درمان می‎کنند، تعدادی دیگر برروی یک اختلال روانی خاص مانند اسکیزوفرنی تمرکز دارند.

تفاوت میان روانشناس بالینی و روانپزشک: دو یار همدل در مسیر سلامت روان

روانشناسان بالینی و روانپزشکان هر دو در زمینه سلامت روان فعالیت می‌کنند، اما تفاوت‌های مهمی در تحصیلات، تخصص و روش‌های درمانی آن‌ها وجود دارد.

1. تحصیلات:

روانشناسان بالینی: دارای مدرک کارشناسی و کارشناسی ارشد روانشناسی هستند و در برخی موارد مدرک دکتری تخصصی نیز دریافت می‌کنند.

روانپزشکان: پزشک هستند و پس از گذراندن دوره پزشکی عمومی، تخصص روانپزشکی را اخذ می‌کنند.

2. تخصص:

روانشناسان بالینی: در تشخیص و درمان اختلالات روانشناختی با استفاده از روش‌های غیر دارویی مانند روان‌درمانی، رفتاردرمانی، شناخت‌درمانی و ... تخصص دارند.

روانپزشکان: در تشخیص و درمان اختلالات روانشناختی با استفاده از روش‌های دارویی و غیر دارویی تخصص دارند.

3. روش‌های درمانی:

روانشناسان بالینی: از روش‌های غیر دارویی مانند روان‌درمانی، رفتاردرمانی، شناخت‌درمانی و ... برای درمان اختلالات روانشناختی استفاده می‌کنند.

روانپزشکان: می‌توانند از روش‌های دارویی و غیر دارویی مانند روان‌درمانی، رفتاردرمانی، شناخت‌درمانی و ... برای درمان اختلالات روانشناختی استفاده کنند.

4. تجویز دارو:

روانشناسان بالینی: مجاز به تجویز دارو نیستند.

روانپزشکان: مجاز به تجویز دارو هستند.

5. زمینه‌های فعالیت:

روانشناسان بالینی: در مراکز مشاوره، کلینیک‌های روانشناسی، بیمارستان‌ها، مدارس و ... فعالیت می‌کنند.

روانپزشکان: در مراکز مشاوره، کلینیک‌های روانشناسی، بیمارستان‌ها، مطب‌های خصوصی و ... فعالیت می‌کنند.

6. هزینه خدمات:

هزینه خدمات روانشناسان بالینی معمولاً کمتر از هزینه خدمات روانپزشکان است.

نکته:

در برخی موارد، روانشناسان بالینی و روانپزشکان با همکاری یکدیگر به درمان مراجعان می‌پردازند.

انتخاب روانشناس بالینی یا روانپزشک به نوع اختلال روانشناختی و نیازهای مراجع بستگی دارد.

در جدول زیر، خلاصه‌ای از تفاوت‌های میان روانشناس بالینی و روانپزشک ارائه شده است:

 

ویژگی	روانشناس بالینی	روانپزشک
تحصیلات	کارشناسی و کارشناسی ارشد روانشناسی	دکترای پزشکی و تخصص روانپزشکی
تخصص	تشخیص و درمان اختلالات روانشناختی با روش‌های غیر دارویی	تشخیص و درمان اختلالات روانشناختی با روش‌های دارویی و غیر دارویی
روش‌های درمانی	روان‌درمانی، رفتاردرمانی، شناخت‌درمانی	روان‌درمانی، رفتاردرمانی، شناخت‌درمانی، تجویز دارو
تجویز دارو	مجاز به تجویز دارو نیست	مجاز به تجویز دارو
زمینه‌های فعالیت	مراکز مشاوره، کلینیک‌های روانشناسی، بیمارستان‌ها، مدارس	مراکز مشاوره، کلینیک‌های روانشناسی، بیمارستان‌ها، مطب‌های خصوصی
هزینه خدمات	معمولاً کمتر	معمولاً بیشتر

 

 

انتخاب متخصص مناسب برای درمان اختلالات روانشناختی بسیار مهم است. بهتر است قبل از انتخاب متخصص با پزشک خود مشورت کنید و اطلاعات لازم را در مورد متخصصان مختلف کسب کنید.

تفاوت میان روانشناس بالینی با روانشناس عمومی

تفاوت میان روانشناس بالینی و روانشناس عمومی: گامی در جهت انتخابی آگاهانه

روانشناسی دنیای عمیق و گسترده‌ای دارد که شاخه‌های متنوع آن پاسخگوی نیازهای گوناگون انسان در زمینه سلامت روان است. در این میان، تفاوت میان روانشناس بالینی و روانشناس عمومی از اهمیت بالایی برخوردار است.

1. تمرکز و حیطه فعالیت:

روانشناس بالینی: بر تشخیص و درمان اختلالات روانشناختی تمرکز دارد و در زمینه مشکلات عاطفی، رفتاری، شناختی و ... فعالیت می‌کند.

روانشناس عمومی: دانش عمومی در زمینه روانشناسی دارد و در زمینه‌های مختلف مانند آموزش، پژوهش، مشاوره و ... فعالیت می‌کند.

2. سطح تحصیلات:

روانشناس بالینی: حداقل مدرک کارشناسی ارشد روانشناسی و معمولاً مدرک دکتری تخصصی روانشناسی دارد.

روانشناس عمومی: مدرک کارشناسی روانشناسی دارد.

3. روش‌های درمانی:

روانشناس بالینی: از روش‌های غیر دارویی مانند روان‌درمانی، رفتاردرمانی، شناخت‌درمانی و ... برای درمان اختلالات روانشناختی استفاده می‌کند.

روانشناس عمومی: معمولاً درمان انجام نمی‌دهد و به مراجعان در زمینه‌های مختلف مشاوره می‌دهد.

4. زمینه‌های فعالیت:

روانشناس بالینی: در مراکز مشاوره، کلینیک‌های روانشناسی، بیمارستان‌ها و ... فعالیت می‌کند.

روانشناس عمومی: در مراکز مشاوره، مدارس، سازمان‌ها و ... فعالیت می‌کند.

5. هزینه خدمات:

هزینه خدمات روانشناس بالینی معمولاً بیشتر از هزینه خدمات روانشناس عمومی است.

در جدول زیر، خلاصه‌ای از تفاوت‌های میان روانشناس بالینی و روانشناس عمومی ارائه شده است:

ویژگی	روانشناس بالینی	روانشناس عمومی
تمرکز و حیطه فعالیت	تشخیص و درمان اختلالات روانشناختی	دانش عمومی در زمینه روانشناسی
سطح تحصیلات	حداقل کارشناسی ارشد و معمولاً دکتری تخصصی روانشناسی	کارشناسی روانشناسی
روش‌های درمانی	روش‌های غیر دارویی	مشاوره
زمینه‌های فعالیت	مراکز مشاوره، کلینیک‌های روانشناسی، بیمارستان‌ها	مراکز مشاوره، مدارس، سازمان‌ها
هزینه خدمات	معمولاً بیشتر	معمولاً کمتر

 

 

 

انتخاب متخصص مناسب برای نیازهای شما بسیار مهم است. بهتر است قبل از انتخاب متخصص با پزشک خود مشورت کنید و اطلاعات لازم را در مورد متخصصان مختلف کسب کنید.

روانشناس بالینی در کجا می‌تواند مشغول به کار شود؟

روانشناسان بالینی در طیف وسیعی از محیط‌ها مانند بیمارستان‌ها، کلینیک‌ها، مراکز مشاوره، مدارس، زندان‌ها و ... کار می‌کنند. آنها با افراد در هر سنی، از کودکان تا سالمندان، کار می‌کنند.

سوالات متداول روانشناس بالینی 

 آیا روانشناسی بالینی دارای زیرشاخه‌های مختلفی است؟

بله، روانشناسی بالینی خود به بخش‌های مختلف روانشناس درمان افسردگی، روانشناس درمان استرس، روانشناس درمان وسواس تبدیل می‌شود. هرکدام از این حوزه‌ها ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارد. 

چطور یک روانشناس خوب را انتخاب کنیم؟

یک روانشناس خوب باید بتواند یک شنونده خوب باشد، راز نگهدار باشد، به دیگران اهمیت دهد، فرد پایدار و صبوری باشد، قضاوت نکند، خلاق و انعطاف پذیر باشد. اگر این ویژگی‌ها را داشته باشد می‌توان گفت که انتخاب آن می‌تواند یک گزینه مناسب برای شما باشد. 

آیا وظیفه روانشناس بالینی با روانپزشک فرق دارد؟

رله، روانپزشک در روند درمان خود می‌تواند از داروهای مختلف استفاده کند. اما روانشناس بالینی تنها مجاز است که با صحبت کردن و استفاده ار تکنیک‌های مختلف نسبت به درمان بیمار اقدام کند. در صورتی که فرد نیاز به دارو داشته باشد باید برای درمان فرد را به روانپزشک ارجاع دهد. 

روانشناس بالینی در چه حوزه‌هایی فعالیت می‌کند؟

روانشناس بالینی در مشاوره فردی، خانواده، روانشناسی کودک و نوجوان و… در حال فعالیت است. محدوده فعالیت آن بسیار گسترده است

هدف روانشناسی بالینی:

هدف روانشناسی بالینی ارتقای سلامت روان و رفاه افراد است. روانشناسان بالینی به افراد کمک می‌کنند تا مشکلات خود را حل کنند، زندگی شادتر و سالم‌تری داشته باشند و به پتانسیل کامل خود برسند.

اگر به دنبال کمک روانشناسی هستید:

اگر به دنبال کمک روانشناسی هستید، می‌توانید با یک روانشناس بالینی دارای مجوز مشورت کنید. روانشناس بالینی می‌تواند به شما در حل مشکلاتتان و ارتقای سلامت روانتان کمک کند.

---

مطالب دیگر